Wydaje się, że obecnie istnieje nieskończona liczba sposobów klasyfikowania i kategoryzacji wina. Żadna z nich nie jest jednak tak pomocna – lub tak przerażająca – jak system apelacji win.
Trójstopniowy podział jakości win
Większość krajów stosuje trójstopniowy podział jakości win:
Wina stołowe – mimo, że sprawa nie jest tak oczywista, co do reguły są to wina najniższej jakości. Przy produkcji tych win nie ma znaczenia to z jakiego powstały szczepu, region produkcji czy jaka jest wydajność winnicy z hektara. Na etykiecie producent nie ma obowiązku umieszczać żadnych informacji z wyjątkiem kraju pochodzenia, zawartości alkoholu oraz określenia “wino stołowe”, właściwego dla danego języka:
- „vin de table” – francuskie,
- „vino da tavola” – włoskie,
- „vino de mesa” – hiszpańskie,
- „vinho de mesa” – portugalskie,
- „Tafelwein” – niemieckie, austriackie,
- „Asztali” – węgierskie wina stołowe,
- „table wine” – kraje anglojęzyczne
Niektóre wina stołowe na etykietach zawierają informację, iż winogrona zebrano w krajach UE.
Wina regionalne – są to wina, które pochodzą z konkretnego regionu, ale nie zostały dopuszczone do kategorii win apelacyjnych. W tym przypadku jest jasno powiedziane, że winnica producenta musi znajdować się w obrębie danego regionu, by była wliczona w poczet win regionalnych i by na etykiecie mogła zostać umieszczona nazwa regionu. Najczęstszym powodem “nieapelacyjności” jest stosowanie szczepów, które są niedopuszczalne w apelacji.
Na etykietach pojawią się wówczas następujące oznaczenia:
- Vin de pays – na winach francuskich (pays=region);
- IGP (do niedawna IGT) – dla win włoskich, a oznacza to Indicazione geografica protetta, czyli wino o określonym miejscu pochodzenia;
- Landwein lub QbA (Qualitätswein bestimmter Anbaugebiete) – dla win niemieckich; nazwa oznacza, że jest to wino jakościowe pochodzące z określonego obszaru upraw;
- Vino de la Tierra – w Hiszpanii czyli wino pochodzące z konkretnego regionu, konkretnej ziemi,
- Vinho regional – w Portugalii, jak wyżej
- Pecsenye bor – na Węgrzech; dosłownie oznacza „wino do smażonego mięsa” i odpowiada winom niemieckim, czy austriackim klasy landwein (zwykle zawiera 12% alkoholu, a etykieta informuje o regionie, odmianach winorośli).
Wina z apelacji – czyli to co przynajmniej w teorii najlepsze. Są to wina, które spełniają wszystkie normy szczegółowo określone w prawe winiarskim danego kraju i regionu. Prawo to określa i normuje wszystkie szczegóły związane z uprawą winorośli, odmianami szczepów, wydajnością, nasadzeniem, miejscem uprawy oraz sposobem winifikacji.
Apelacje win
Zasadniczo apelacje win to sposób, w jaki kraj klasyfikuje wina według granic geopolitycznych. Każda apelacja ma prawa i przepisy, które mogą dyktować, gdzie uprawiano winogrona i jak powstało wino. Tradycyjnie regiony mniejsze i bardziej specyficzne uznano za najlepsze. Chociaż w obecnych czasach nie zawsze tak jest, znajomość chociaż kilku zasad apelacji może być bardzo pomocne. Na dobry początek przedstawiam podsumowanie czterech największych krajów produkujących wino wraz z ich klasyfikacją.
Stany Zjednoczone
AVA: American Viticultural Areas
American Viticultural Areas (AVA) to obszar uprawy winorośli o wyjątkowych cechach geograficznych i kulturowych. System AVA zapoczątkowany został w 1980 roku i od tego czasu rozszerzył się do 242 AVA na terenie Stanów Zjednoczonych.
Niektóre AVA, takie jak Mississippi River AVA, obejmują miliony akrów ziemi, podczas gdy inne mają tylko kilkaset akrów. Aby wino mogło nosić etykietę AVA, co najmniej 85% winogron musi pochodzić z wymienionego AVA.
AVA są trochę mylące, ponieważ nie ma hierarchii regionalnej ani opartej na jakości. Dodatkowo niektóre AVA znajdują się w innych. Na przykład Oakville AVA jest podelementem Napa Valley AVA. A Napa Valley AVA jest sub-apelacją w znacznie większym North Coast AVA!
WSKAZÓWKA: Regiony, które są podzielone na pod-apelacje, mają tendencję do wytwarzania win wyższej jakości ?
Francja
AOP: Appellation d’Origine Protégée
Francja organizuje wino zgodnie z systemem Appellation d’Origine Contrôlée / Protégée (AOC / AOP), który został zapoczątkowany w 1937 roku.
Obecnie we Francji jest ponad 360 AOC, a większość znajduje się w 11 głównych regionach uprawy (np. Rhône, Loire, Alsace, Bordeaux itp.). Francuski system AOP ma zasady, które mają zastosowanie do prawie każdego aspektu produkcji wina, w tym odmian winogron, które mogą być wykorzystane, minimalnej zawartości alkoholu, wymogów dotyczących starzenia się, a nawet gęstości obsadzania winnic.
Takie skrupulatne zarządzanie jedną branżą może wydawać się przytłaczające, ale etykieta geograficzna implikuje, jakie przepisy winiarskie były stosowane, a zatem może służyć jako przewodnik dla konsumentów. Na przykład Crémant d’Alsace Rosé musi być w 100% Pinot Noir. Tak więc, kupując to wino, możesz spodziewać się wina musującego ze 100% Pinot. To po prostu kwestia złamania kodu AOP.
AOP / AOC – AOP to najwyższy i najbardziej sztywny system klasyfikacji we Francji. Wina oznaczone po apelacji (np. „Sancerre”) będą miały określony zestaw winogron, z którego mogą legalnie korzystać.
Vin de Pays (IGP) – Ta klasyfikacja jest codziennym francuskim winem. Oznaczenie regionalne jest mniej rygorystyczne w przypadku większej liczby dozwolonych odmian winogron. Prawdopodobnie widziałeś niektóre z tych nazw w sklepie spożywczym! Nazwy obejmują Pays d’Oc, Comte Tolosan i Côtes de Gascogne.
Vin de France – Najbardziej podstawowe francuskie wino wysokiej jakości.
Włochy
DOC: Denominazione di Origine Controllata
System Denominazione di Origine Controllata (DOC) i Denominazione di Origine Controllata e Garantita (DOCG) został ustanowiony po raz pierwszy w 1963 roku i obecnie istnieje 329 różnych DOC i 73 DOCG. Włoski system został pierwotnie zaprojektowany w celu obrony rodzimych winogron, poprzez podnoszenie win z włoskich odmian winogron do najwyższych poziomów systemu DOC, DOCG. Nie znaczy to jednak, że obce odmiany winogron są czymś, na co można patrzeć z góry. W rzeczywistości producenci wytwarzają bardzo wysokiej jakości wina z francuskimi winogronami, takie jak mieszanki Merlot i Cabernet. Ponieważ jednak winogrona te nie są pochodzenia włoskiego, wina zazwyczaj – i arbitralnie – obniżane są do statusu IGT.
Oto kilka typowych terminów dotyczących wina włoskiego, które warto znać:
Classico: Pomiędzy latami 60 i 70 XX wieku wiele granic DOC zostało zmienionych, aby objąć większy obszar. Nazwa „Classico” odnosi się zatem do oryginalnych mniejszych granic obszaru produkcji wina.
Superiore: Superiore jest często używany jako standard jakości produkcji, zwykle wskazujący na wyższą minimalną jakość winogron i często minimalny wymóg starzenia, zanim wino zostanie przeznaczone do sprzedaży.
Riserva: Riserva jest zwykle stosowana jako standard jakości produkcji, najczęściej odnoszący się do przedłużonego procesu starzenia się wina przed wypuszczeniem do sprzedaży. Wielu producentów produkuje wina Riserva wyłącznie z winogron pochodzących z wyjątkowych roczników.
Hiszpania
DOP: Denominación de Origen Protegida
Hiszpanie kwalifikują swoje wina według systemu Denominación de Origen (DO) lub Denominación de Origen Protegida (DOP). System hiszpański ma obecnie 79 DOP, 2 DOC, 15 Vino de Pagos (VT) i 46 Vino de la Tierra (VdlT / IGP). Najnowszym dodatkiem do systemu była kategoria jednej winnicy o nazwie Vino de Pago i wielu hiszpańskich miłośników wina zgodzi się, że ta kategoria posiada w swojej ofercie bardzo intrygujące wina.
Starzenie się jest bardzo ważnym aspektem hiszpańskich win – zwłaszcza Tempranillo – więc kraj ma również system klasyfikacji starzenia się. Pamiętać należy jednak o tym, że każdy region może mieć nieco inne zasady dołączone do poniższych terminów.
Tinto / Roble: „Roble” dosłownie przekłada się na „dąb”, ale ten styl charakteryzuje się krótkim okresem starzenia w dębowych beczkach bądź jego brakiem.
Crianza: Wino starzeje się w dębowych beczkach i butelkach, zwykle przez 9–12 miesięcy. Na przykład Rioja wymaga 12 miesięcy starzenia się.
Reserva: W tym stylu wymagane jest starzenie zarówno w dębie jak i butelkach. Zazwyczaj wina Reserva spoczywają cały rok w dębie, oraz dodatkowe 2 lata w butelce.
Gran Reserva: Wino dojrzewa przez 2 lata w beczce dębowej oraz minimum 3 lata w butelce.
